Heb je ooit gemerkt dat je stiekem ‘nog één scroll’ doet, zelfs als je eigenlijk al in bed had moeten liggen? Wereldwijd hebben 210 miljoen mensen moeite met hun internet- of socialmediagebruik. Onze telefoons zijn ontworpen om onze aandacht vast te houden – en dat maakt het extra uitdagend. Verslaafd aan social media zijn, is tegenwoordig een van de meest voorkomende uitdagingen in onze digitale wereld. Maar hoe herken je een social media verslaving en, belangrijker nog, wat kun je eraan doen?
Wat is een social media verslaving?
Verslaafd aan social media betekent dat je continu de drang voelt om te scrollen, posten of je notificaties te checken. Het lijkt onschuldig, maar het gaat verder dan gewoon veel gebruik maken van je telefoon. Deze verslaving kan ervoor zorgen dat je dagelijkse activiteiten zoals werk, studie of sociale relaties onder druk komen te staan.
Social media platforms zijn ontworpen om je aandacht zo lang mogelijk vast te houden. Denk aan eindeloos scrollen, pushmeldingen en likes. Elk van deze acties activeert het beloningssysteem in je hersenen en zorgt voor de afgifte van dopamine, het gelukshormoon. Dit maakt het lastig om je telefoon weg te leggen.
Hoe herken je een social media verslaving?
Misschien vraag je jezelf af: ben ik verslaafd aan social media? Hier zijn enkele signalen:
- Je voelt constant de drang om je telefoon te checken, zelfs op ongeschikte momenten.
- Je bent bang om iets te missen (FOMO) als je niet online bent.
- Je voelt je angstig of onrustig zonder toegang tot social media.
- Je verwaarloost verantwoordelijkheden zoals werk, studie of sociale afspraken.
- Je prestaties op werk of school lijden onder je schermgebruik.
- Je hebt minder interesse in hobby’s of activiteiten waar je vroeger van genoot.
- Je slaat sociale evenementen over en trekt je emotioneel terug.
- Je beweegt minder of laat fysieke activiteiten achterwege.
- Je ervaart stress of paniek als je je telefoon vergeet.
Als je jezelf in meerdere van deze punten herkent, kan het zijn dat je verslaafd bent aan social media en is het tijd om actie te ondernemen.
Waarom is social media zo verslavend?
Social media zijn niet alleen handig, ze zijn bewust ontworpen om verslavend te zijn. Ze maken gebruik van:
- Dopamine-beloningen: Elke like of reactie voelt als een kleine beloning.
- Sociale druk: Het gevoel dat je altijd beschikbaar moet zijn en erbij moet horen.
- Nieuwsgierigheid: De constante stroom van nieuwe content houdt je aandacht vast.
Deze mix van psychologie en technologie maakt dat veel mensen uren per dag aan social media besteden.
Wat gebeurt er in je brein?
Elke like, comment of notificatie activeert een beloningssysteem in je hersenen. Dopamine – het ‘gelukshormoon’ – wordt vrijgegeven, waardoor je steeds weer teruggaat voor meer. Het voelt even fijn, maar laat je uiteindelijk vaak leeg achter. Voor jongeren is dit extra zorgwekkend: onderzoek laat zien dat jongeren die meer dan vijf uur per dag op social media zitten, twee keer zo vaak depressieve symptomen ontwikkelen.
Gevolgen van een social media verslaving
Verslaafd aan social media? Zo’n verslaving kan leiden tot een reeks problemen, waaronder:
- Slaaptekort door het gebruik van je telefoon tot laat in de nacht.
- Angst en stress door de constante vergelijking met anderen.
- Eenzaamheid door het gebrek aan echte, persoonlijke interacties.
- Concentratieproblemen en een afname van productiviteit.
Bovendien kan het op lange termijn je mentale en fysieke gezondheid beïnvloeden, zoals chronische stress, verminderde lichaamsbeweging en zelfs pijnklachten door een verkeerde houding.
💡 Psycholoog Thijs Launspach omschrijft het treffend in zijn boek Asociale media:
“De socials maken ons onzekerder, bozer, banger, jaloerser en ontevredener.”
Social media platforms spelen bewust in op onze emoties, wat deze negatieve effecten versterkt.
Hoe kun je een social media verslaving aanpakken?
Gelukkig kun je stappen ondernemen om weer controle te krijgen over je schermtijd:
- Beperk je gebruik: Stel vaste tijden in waarop je social media gebruikt, bijvoorbeeld ’s ochtends en ’s avonds 15 minuten.
- Schakel meldingen uit: Pushmeldingen trekken je aandacht. Zet ze uit om rust te creëren.
- Doe een digitale detox: Probeer een dag of een weekend zonder social media en kijk hoe dit je stemming en focus verbetert.
- Vul je tijd anders in: Zoek alternatieven zoals wandelen, lezen of een nieuwe hobby.
- Gebruik apps voor bewustwording: Apps zoals “Forest” of “Moment” helpen je om je telefoongebruik te beperken.
Mindful pauzeren: Voel je de drang om je telefoon te checken? Neem een moment om bewust te ademen en vraag jezelf af waarom je dit doet. Is het verveling, stress of gewoonte? Door even stil te staan bij je gevoel, maak je bewuster keuzes.
Aandacht trainen: Gebruik een mindfulness-oefening zoals de bodyscan om weer contact te maken met het hier en nu. Dit helpt je niet alleen om je focus terug te krijgen, maar ook om beter om te gaan met de prikkels die social media op je afvuren.
Referenties:
- Twenge, J. M., & Campbell, W. K. Associations Between Screen Time and Lower Psychological Well-Being Among Children and Adolescents: Evidence From a Population-Based Study. Preventive Medicine Reports, 2018. https://doi.org/10.1016/j.pmedr.2018.10.003
- Launspach, T. Asociale media. Spectrum, 2019. ISBN: 9789000369634.
- Eyal, N. Hooked: How to Build Habit-Forming Products. Portfolio, 2014. ISBN: 9781591847786.
- Newport, C. Digital Minimalism: Choosing a Focused Life in a Noisy World. Penguin Publishing Group, 2019. ISBN: 9780525536512.
- World Health Organization (WHO). Adolescent mental health in the digital age. Report, 2022. https://www.who.int
- Statista. Social media usage in Europe. Statista Research Department, 2019. https://www.statista.com
- American Psychological Association. Social Media and Mental Health: Effects on Youth. APA, 2021. https://www.apa.org
- Kabat-Zinn, J. Full Catastrophe Living: Using the Wisdom of Your Body and Mind to Face Stress, Pain, and Illness. Bantam, 2013. ISBN: 9780345536938.
- Newberg, A., & Waldman, M. R. How God Changes Your Brain. Ballantine Books, 2009. ISBN: 9780345503428.
- Healthline. 15 Ways to Lower Blood Pressure Naturally. Healthline Media, 2023. https://www.healthline.com/nutrition/15-ways-to-lower-blood-pressure
