Iedereen die ervaring heeft met een lichte dip, een lastige burn-out of een heuse depressie kent deze angst-gedachte als geen ander: wat als er dit gebeurt? Of wat als er dat gebeurt? Waar je ook gaat als het even niet zo lekker loopt in je bovenkamer, de ‘wat-als?’ gedachte reist met je mee zoals een vlo meereist in de warme, zachte vacht van een hond. Net als een echte vlo bijt de ‘wat-als?’ gedachte zich stevig vast in je hoofd en confronteert je regelmatig met zijn irritante, stekelige aanwezigheid op precies die plek waar je net niet bij kunt.
Aanval
Ik weet uit ervaring hoe groot de impact is van de ‘wat-als?’ gedachte. Ik wilde dolgraag stoppen met mijn reclamecarrière, maar elke keer als ik voorzichtig richting stoppen-met-reclame gluurde, werd ik bij m’n keel gegrepen door de ‘wat-als?’ gedachte.
Voor ik het wist stond ik met m’n rug tegen de muur terwijl er vlijmscherpe vragen op me afgevuurd werden:
“Hoe moet het dan met je inkomen?”
“Zonder carrière kun je toch nooit een zelfstandige vrouw zijn?”
“Zonder werk ben je toch een nobody?”
“Hoe moet dat dan met je toekomst, daar komt dan toch ook niks meer van terecht?”
Altijd eindigde zo’n denksessie, die elke keer opnieuw precies dezelfde route volgde, in een onvermijdelijke aanval van hartkloppingen, zweethanden, een onregelmatige ademhaling, buikpijn en algehele wanhoop.
Extra hard ertegenaan
Zo snel als ik kon zette ik dan het idee ‘stoppen-met-reclame’ uit mijn hoofd, waarna ik langzaam weer een beetje op adem kwam en besloot om er dan maar extra hard tegenaan te gaan met het werk dat de ogenschijnlijke oorzaak van mijn ongeluk was.
Dit uitputtende proces herhaalde zich jarenlang totdat ik opeens gratis en voor niks een echte burn-out kreeg en genadeloos gevloerd werd, waardoor er (gelukkig) echt niets anders meer op zat dan mijn stressvolle carrière vaarwel te zwaaien en mindfulness toe te laten in mijn leven.
Doom-scenario’s
De ‘wat-als?’ gedachte is een interessant spelletje van het ego en daarom wil ik ‘m graag verder ontleden om zijn ware karakter bloot te leggen.
Als je even een beetje vastgelopen bent in je werk, je relatie of je gezondheid, dan krijg je vanzelf dit soort gedachten in je hoofd:
Wat als ik nu ontslag zou nemen?
Wat als ik nu een scheiding aan zou vragen?
Wat als ik nu niet meer gezond word?
Helaas heeft je brein enorm de neiging om geheel ongevraagd allerlei doom-scenario’s te gaan bedenken op deze vragen. Ze zijn koren op de molen van je hersenen die hiermee über-ijverig aan de slag gaan om er de meest verschrikkelijke antwoorden op te verzinnen. Deze antwoorden zijn altijd (ALTIJD!) bijzonder negatief van aard.
Huurwoninkje
Het is nooit: “Wat als ik ontslag neem? Nou, dan ga ik voor mezelf werken en word ik heel rijk en gelukkig.” Nee, het is altijd (ja, altijd): “Wat als ik ontslag neem? Nou, dan kom ik natuurlijk nooit meer aan zo’n goede baan, dan moet ik helemaal onderaan de ladder beginnen als ik überhaupt al ergens anders aan de slag kan, en dan kan ik m’n mooie huis ook wel op m’n buik schrijven en dan moeten we het huis uit en een naargeestig huurwoninkje in een rotwijk gaan zoeken en dan moeten de kinderen naar een minder goede school en dan komt er van hen ook nooit meer wat terecht…” et cetera.
Nep-gevaar
Vervolgens zetten deze ‘ik-ben-in-gevaar’ gedachten al die ultraverfijnde systemen van je lichaam op scherp en worden er zonder pardon kilo’s stresshormonen aangemaakt die eigenlijk exclusief bedoeld zijn voor echte, levensbedreigende situaties zoals we die alleen in tijden van oorlog of rampen meemaken. De hordes stresshormonen die dan door je lichaam gieren laten zich maar lastig afbreken omdat er geen daadwerkelijk gevaar is in de echte wereld, maar alleen nep-gevaar opgewekt door negatieve, angstige gedachten in je hoofd. Voor je het weet heb je een heuse paniekaanval en grijp je snel naar de whiskeyfles of je Prozac-pil om je gemoed weer tot rust te brengen. Of je gaat nog een tandje harder werken om jezelf te verdoven, zoals ik deed.
En zo lijdt niet alleen je brein, maar ook je lichaam onder die nietsontziende ‘wat-als?’ terreur die een vernietigende ketting-reactie veroorzaakt:
1. De ‘wat-als?’-gedachte leidt altijd tot een waterval van bijzonder negatieve gedachten over je toekomst die nooit meer goed zal komen.
2. De waterval van negatieve gedachten doet je geloven dat je in gevaar bent: je leven zal in duigen vallen en je zult onherroepelijk aan lager wal raken.
3. De waterval van gedachten die je doet geloven dat je in gevaar bent, veroorzaakt een chemische aanval van stress-hormonen in je lichaam.
4. De stresshormonen veroorzaken hartkloppingen, zweethanden, een onregelmatige ademhaling, buikpijn en algehele wanhoop.
5. Deze lichamelijke verschijnselen veroorzaken een beangstigende paniekaanval.
6. Om de paniekaanval te baas te worden grijp je naar de verdovende middelen: drank, drugs, extra werken, teveel eten, te fanatiek sporten etc. Het zijn slechts uitvluchten die je fysieke en mentale weerbaarheid nog meer ondermijnen.
Verbleekt
Het meest opvallende is dat de kettingreactie die door de ‘wat-als?’ vraag in gang gezet wordt, alles bij elkaar vele malen erger is dan je zelfverzonnen toekomst-misère ooit zal kunnen zijn!
Het denken veroorzaakt op voorhand al zoveel stress, ellende en negativiteit dat je verwachte negatieve toekomst erbij verbleekt.
Van de toekomst weten we helemaal niets. We kunnen morgen wel onder een tram lopen en dan is het over en uit. Toch denken we dat we de toekomst te slim af kunnen zijn door rampscenario’s te bedenken… en dat is zo jammer. De toekomst laat zich immers niet voorspellen. De toekomst is. En hoe negatiever je er nu tegenover staat, hoe vervelender het nu al voor je is.
Nu
Want terwijl je je nu zorgen maakt over de nare toekomst, heb je nu last van paniekaanvallen. Nu. Op dit moment. Je maakt je leven nu super-vervelend. Niet omdat je leven nu daadwerkelijk vervelend is, maar omdat jij nu zelf negatieve, angstige gedachten (over de toekomst) aanmaakt in je hoofd.
Als je jezelf toestaat om je te verliezen in negatieve gedachten over de toekomst, dan weet je één ding zeker: je verziekt nu het huidige moment, je verziekt nu je leven van nu.
Het maakt je leven nu ondragelijk, door op dit moment hulpeloos te fantaseren dat je toekomst vast heel erg ondragelijk zal zijn.
Supersaai
Zie je hoe dom gedachten zonder mindfulness kunnen zijn? Je bent bang voor een nare toekomst waarin alles mis zal gaan, terwijl je nu thuis op de bank zit te zweten dankzij een zelfopgewekte paniekaanval over een onbekende toekomst, en er op dit moment dus van alles mis gaat.
Waarom kennen we de toekomst niet? Denk daar eens over na. Zou het misschien een reden hebben dat we nu leven, en de toekomst nog niet kennen? Als we alles van tevoren zouden weten, dan zou het leven behoorlijk kleurloos zijn, toch? Supersaai. Dodelijk voorspelbaar.
Zo is het leven niet bedoeld. Het leven is bedoeld om onverwacht te zijn, zodat je er spontaan op kunt reageren. Zodat je oplossingen kunt bedenken wanneer er zich een probleem aandient. Nu. Niet van tevoren. Anders zouden we het leven nu verzieken met oplossingen bedenken voor toekomstige problemen. Dan zouden we nu niet leven, maar piekeren.
Het leven is bedoeld om te leven. Niet om te piekeren.
Mindfulness-oefening ‘Oprechte aandacht voor onrustige gedachten’
1.
Ga even zitten in stilte. Geen radio. Geen tv. Geen telefoon. Geen gezelschap. Gewoon even alleen zijn zonder enige afleiding. Luister dan naar je ademhaling. Hoe je buik zich een beetje uitzet. En weer terugvalt. Hoe je borst een beetje omhoog komt. En weer terugvalt. Hoe de lucht je longen vult. En weer naar buiten stroomt.
2.
Na een tijdje ademen bedenk je je, dat gedachten slechts gedachten zijn. Niet de werkelijkheid. Gedachten zijn maar gedachten, en ze zijn vaak helemaal niet slim.
3.
Beschouw je gedachten als onschuldige kinderen. Wees geduldig met die onschuldige kinderen. Het zijn maar gedachten, zij kunnen er niets aan doen dat ze niet alles weten, net als kinderen.
Bekijk je gedachten en zie waar ze mee spelen: met zorgen, met ramp-scenario’s, met ‘wat-als?’ spelletjes. Ga er zelf niet in mee. Begrijp dat dit kinderlijke gedachten zijn die je niet serieus hoeft te nemen.
Als een kind een snijwondje heeft, pak je een pleister, dan ga je niet de ambulance bellen. Zo is het ook met je gedachten. Alle gedachten, hoe negatief en beangstigend ook, zijn slechts snijwondjes die genoeg hebben aan een pleistertje.
Als je goed naar je gedachten kijkt en hoe ze spelen, dan zie je dat ze erg snel afgeleid zijn. Zo spelen ze met ‘hoe moet het nu met mij?, en het volgende moment spelen ze met ‘wat zal ik straks eten?’ om dan weer supersnel over te springen naar ‘de buurman moet niet denken dat ie alles maar tegen me kan zeggen, ha!’
Net als kleine kinderen springen je gedachten van de hak op de tak. En dat is goed. Het betekent dat gedachten vluchtig zijn. Als je er naar kijkt en er niet in meegaat, dan zijn gedachten zo weer weg. Ze komen even op, je ziet hen, en dan zijn ze weg en is er weer een andere gedachte. Zou je erin meegaan, dan zou je er horrendol van worden, zo snel volgen gedachten elkaar op.
Daarom is het zaak om rustig en mindful naar je denkproces te kijken. Van een afstandje. Zonder erin mee te gaan.
4.
Rustig blijven ademen. Je observeert je gedachten van een afstandje, vanuit je ademhaling. Zie ze maar klauteren en springen en struikelen en gek doen. Maar ga er zelf niet in mee.
Als je dit enkele minuten kunt doen, dan heb je je hersenen even rust geschonken. En met een rustig brein krijgen al die verfijnde systemen in je lichaam ook even rust.
Een laatste overweging
Deze mindfulness-oefening is heel praktisch in te zetten als het even wat minder met je gaat. Dit is super-rust voor je geest.
Elke keer als je thuis op de bank zit en de schadelijke kettingreactie opwekt door je te verliezen in ‘wat-als?’ gedachten, dwing jezelf dan om meteen diep in te ademen en je op de ademhaling te focussen.
Herinner je dan de kinderlijke aard van je gedachten, en bekijk ze van een afstandje terwijl ze over elkaar heen buitelen en je aandacht trekken. Bekijk ze met volle aandacht en geconcentreerde mindfulness. En blijf rustig ademen.
Succes!
Marisa Garau
Over Marisa Garau
Tien jaar lang runde Marisa Garau (56) haar eigen reclamebureau in Amsterdam. Na depressie en burnout gooide ze het roer om dankzij mindfulness, en verhuisde naar Nieuw-Zeeland. Zij begeleidt cliënten in Nederland en Australië naar een ontspannen en vervullend leven via haar internationale bestsellers, e-cursussen en individuele coaching-sessies. Naast haar werk voor mindfulness is Marisa boek-ontwerper en boekbinder.
